Właściwości i potencjał terapeutyczny marihuany leczniczej

Właściwości lecznicze marihuany od dawna wzbudzają zainteresowanie pacjentów, lekarzy i naukowców. Substancje aktywne obecne w konopiach, takie jak tetrahydrokannabinol (THC) i kannabidiol (CBD), mają udowodnioną skuteczność i łagodzą wiele dokuczliwych dolegliwości z różnych dziedzin medycyny. Kannabinoidy wykazują m.in. działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, neuroprotekcyjne i łagodzą skutki uboczne niektórych konwencjonalnych terapii.  Ustawa z 2017 roku zapewnia dostęp do marihuany medycznej pacjentom w Polsce. Dowiedz się, jakie właściwości mają konopie lecznicze. Jakie są zalety terapii i kto może skorzystać z potencjału terapeutycznego medycznej marihuany?

Mechanizm działania marihuany leczniczej

Złożony mechanizm działania marihuany leczniczej jest przedmiotem badań naukowców, którzy wciąż odkrywają nowe właściwości konopi, świadczące o ogromnym potencjale roślin z gatunku Cannabis sativa.  Sposób działania marihuany medycznej może wynikać z wielu czynników, ale najważniejszą rolę odgrywa specyficzny skład rośliny i interakcje z układem endokannabinoidowym w organizmie człowieka, który odgrywa istotną rolę w regulacji wielu funkcji fizjologicznych, w tym metabolizmu, bólu, apetytu, nastroju, snu, czy pamięci. Cały system składa się z receptorów kannabinoidowych (znajdujących się w całym organizmie, m.in. mózgu, mięśniach, poszczególnych układach, kościach), endokannabinoidów i enzymów metabolicznych biorących udział w ich syntezie i rozkładzie.

Za najważniejsze receptory kannabinoidowe uznaje się CB1 i CB2. Receptory CB1 zlokalizowane są przede wszystkim w mózgu (ale znajdują się także w niektórych częściach obwodowego układu nerwowego) i są odpowiedzialne za psychoaktywne efekty działania THC. Ich stymulacja może pomóc w redukcji bólu, łagodzeniu nudności, stymulacji apetytu i obniżaniu ciśnienia wewnątrzgałkowego. Długotrwałe przyjmowanie większych ilości THC może wpływać na wystąpienie działań niepożądanych, np. omamów. Receptory CB2 są zlokalizowane głównie w komórkach układu immunologicznego i obwodowego. Stymulowane są przede wszystkim przez CBD i inne kannabinoidy (choć sam mechanizm jest nieco inny niż w przypadku oddziaływania THC na CB1 – CBD nie wiąże się bezpośrednio z receptorami) i może przyczyniać się do zmniejszenia stanów zapalnych i bólu, co jest szczególnie korzystne w przypadku pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, stanami zapalnymi, bólem przewlekłym.

Jakie czynniki wpływają na właściwości marihuany medycznej?

Właściwości i efekty terapeutyczne marihuany medycznej zależą od wielu czynników, które mogą wpływać nie tylko na skuteczność terapii, ale również bezpieczeństwo pacjenta, czy ryzyko występowania skutków ubocznych. Wśród najważniejszych elementów, które mogą mieć wpływ na odczucia pacjenta wyróżnia się:

• • odmiany roślin – gatunki i poszczególne szczepy mają bezpośredni związek ze składem i działaniem konopii, np. Cannabis sativa L. var. Sativa zawierają głównie CBD, podczas gdy w Cannabis sativa L. var. Indica jest wyraźna przewaga THC,
  • skład chemiczny – główne składniki aktywne marihuany – THC (tetrahydrokannabinol) i CBD (kannabidiol) – mają różne efekty. Proporcje substancji w danej odmianie rośliny i końcowym produkcie mogą znacznie wpływać na efekty terapii,
  • metody uprawy – światło, wilgotność, skład gleby, stosowanie nawozów itp. Może wpływać na skład chemiczny roślin, dlatego uprawa marihuany medycznej podlega ścisłym kontrolom,

• pochodzenie produktu – korzystanie z marihuany z niepewnych źródeł wiąże się z dużym ryzykiem wystąpienia nieoczekiwanych reakcji lub brakiem określonego efektu terapeutycznego. Dlatego należy stosować produkty na receptę, sprzedawane wyłącznie w aptekach,

• • metody ekstrakcji – kannabinoidy i terpeny mogą być ekstrahowane z rośliny na wiele sposobów, a metoda może wpływać na czystość i skład chemiczny końcowego produktu,

• postać leku – konopie lecznicze mogą być dostarczane w różnych formach, takich jak oleje, tabletki, maści, czy susz do waporyzacji. Sposób przyjmowania/postać leku może wpływać na szybkość i efektywność wchłaniania kannabinoidów,

• dawkowanie – odmienne stężenia substancji aktywnych i dawki leku mogą wywoływać różnorodne efekty działania. Dlatego tak ważny jest właściwe dostosowanie dawkowania przez specjalistę,

• indywidualne cechy pacjenta – genetyka, stan zdrowia, dotychczasowe leczenie, dieta oraz inne czynniki osobnicze mogą wpływać na sposób, w jaki organizm zareaguje na marihuanę medyczną.

Efekty terapeutyczne marihuany leczniczej

Marihuana medyczna może pomóc wielu pacjentom zmagającym się z różnorodnymi dolegliwościami. Efekty terapeutyczne wynikają głównie z interakcji THC, CBD i innych składników aktywnych z określonymi receptorami w organizmie (m.in. kannabinoidowymi, serotoniny 5-HT1A czy receptorami waniloidowymi), które również odgrywają rolę w modulacji bólu i zapalenia. Potencjał konopi leczniczych wynika również z wzajemnego oddziaływania na siebie składników aktywnych. Chociaż każda z substancji znajdujących się w marihuanie leczniczej (m.in. ponad 100 kannabinoidów, około 100 terpenów i 20 flawonoidów) oddziałuje na organizm, wspólnie, w wyniku tzw. efektu świty (synergii) mają nieco inne właściwości i wyższy potencjał terapeutyczny.

Szerokie spektrum działania marihuany medycznej wynika z jej zdolności do oddziaływania na różnorodne ścieżki biochemiczne i reakcje fizjologiczne. Wśród najważniejszych efektów terapii można wyróżnić:

• redukcję bólu – poprzez zmniejszenie aktywności neuronalnej w układzie nerwowym,
• zmniejszanie stanów zapalnych – dzięki zdolności do modulacji odpowiedzi immunologicznej,
• zmniejszenie nudności i pobudzenie apetytu – związane z aktywacją receptorów CB1 w mózgu,
• zmniejszenie nasilenia dolegliwości związanych z układem nerwowym (np. siły i częstotliwości ataków padaczkowych, spastyczności mięśni, drżenia) – marihuana medyczna wykazuje m.in. działanie neuroprotekcyjne i może modulować sygnały elektryczne i chemiczne w mózgu,
• redukcję lęków i poprawę nastroju – związane z oddziaływaniem na receptory serotoninowe.

Jaki wpływ na zdrowie ma marihuana medyczna?

Medyczna marihuana może być wykorzystywana w leczeniu wielu różnych schorzeń i dolegliwości. Jej właściwości terapeutyczne – m.in. łagodzenie bólu, stanów zapalnych, mdłości, drżenia, spastyczności mięśni – wykorzystywane są przede wszystkim u pacjentów z padaczką, bólem przewlekłym, chorobami autoimmunologicznymi, neurologicznymi, ginekologicznymi, lękami, czy w łagodzeniu skutków terapii onkologicznych.  Decyzję o włączeniu konopi leczniczych do planu terapeutycznego pacjenta podejmuje lekarz po zapoznaniu się z historią medyczną i wykluczeniu obecności przeciwwskazań. Wystawiając receptę na marihuanę medyczną specjalista dobiera produkt i dawkę do dolegliwości i nasilenia objawów występujących u pacjenta.

Wpływ medycznej marihuany na organizm jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników, m.in. przypadłości, dawki sposobu podawania konopi, czy indywidualnych reakcji pacjenta. Dotąd nie zostały ściśle określone choroby i dolegliwości, na które można przepisać marihuanę medyczną, a głównym wskazaniem do terapii są niewystarczające efekty działania tradycyjnych leków. Dlatego kwalifikacja do leczenia zależy wyłącznie od decyzji lekarza i może wiązać się z różnorodnymi przypadłościami z wielu dziedzin medycyny, takich jak m.in.:

• dermatologia,
• endokrynologia,
• ginekologia,
• urologia,
• reumatologia,
• onkologia,
• gastrologia,
• psychiatria.

Warto jednak pamiętać, że oprócz niezliczonych korzyści, marihuana medyczna może również wywoływać pewne działania niepożądane, takie jak suchość w ustach, osłabienie zdolności koncentracji i pamięci, przyspieszenie tętna, czy zmiany nastroju. Ryzyko dotyczy szczególnie pacjentów stosujących wysokie dawki THC.

Bezpieczne korzystanie z właściwości leczniczej marihuany – na co należy uważać?

Stosowanie marihuany medycznej może przynieść wiele korzyści, ale również niesie pewne ryzyko. Dlatego ważne jest, aby terapia była prowadzona pod nadzorem lekarza i zgodnie z jego zaleceniami. Produkty przepisane przez lekarza należy kupować wyłącznie w aptekach. Nielegalne zaopatrywanie się w marihuanę na czarnym rynku jest niebezpieczne i niewskazane, ponieważ nie zapewnia kontrolowanego składu i jakości produktu, a także może zawierać niebezpieczne domieszki. Wybierając produkty CBD dostępne bez recepty również należy szukać pewnych źródeł i konsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem terapii.

Rozpoczęcie leczenia marihuaną medyczną wymaga wykluczenia obecności przeciwwskazań (m.in. ciąży, karmienia piersią, myśli samobójczych, ciężkiej depresji, uczulenia na kannabinoidy, nadciśnienia, uzależnienia od środków psychotropowych) oraz ryzyka wystąpienia interakcji z innymi lekami.

Najczęściej stosowaną postacią marihuany medycznej jest susz konopny. Jednak produkt przeznaczony jest do waporyzacji, a nie tradycyjnego palenia. Waporyzacja pozwala na wydobycie składników aktywnych bez efektu spalania, dzięki temu unika się szkodliwego działania dymu na układ oddechowy. Niezależnie od postaci leku należy obserwować reakcje organizmu i w razie wystąpienia niepokojących objawów skonsultować się z lekarzem.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące właściwości marihuany medycznej.

Źródła:

• Jon O. Ebbert, Eugene L. Scharf, Ryan T. Hurt, Medical Cannabis, 2018
• Kevin P. Hill, Medical Marijuana for Treatment of Chronic Pain and Other Medical and Psychiatric Problems: A Clinical Review, 2015